Hoe ziet de rol van de overheid er in de toekomst uit? Is jouw baan dan nog hetzelfde? En welke skills zijn belangrijk voor een ambtenaar om te ontwikkelen voor de toekomst? We praten met overheidsexpert Bas van Leeuwen over zijn visie op de rol van overheid en de ambtenaar van de toekomst.
Thema’s veranderen
Op de vraag of de overheid er over 10 jaar nog hetzelfde uitziet, zegt Bas van Leeuwen samen met Ronald Derks auteur van het boek De Ideale Ambtenaar stellig nee. “Er zijn altijd veranderingen. Maar ik kan de toekomst natuurlijk niet voorspellen. Vaak zie je in de media dat mensen zich de ene keer willen beroepen op regels en de andere keer vragen om uitzonderingen op die regels. In dat opzicht zal er niet veel veranderen. Maar thema’s veranderen zeker. Waar we de afgelopen 40 jaar meer en meer regels afschaften rondom het thema wonen, is de woningnood nu hét onderwerp waar gemeentes zich mee bezig móeten houden. De afgelopen decennia zagen maar weinig mensen dat dit onderwerp weer zo belangrijk zou worden als het gaat om de rol van de overheid.”
Dé vraag voor de toekomst
De vraag is nu: wat is het volgende onderwerp dat we niet zien aankomen? En
wat betekent dit voor ambtenaren? Hoe stomen zij zich klaar voor toekomstige
onderwerpen? “De overheid is de dienaar van de maatschappij. Haar rol is om
maatschappelijke waarden te creëren en iets te bereiken voor een groep mensen.
Als er iets gebeurt waar iedereen over praat op elke verjaardag, zoals dat nu
met het woningentekort is, dan is het de taak van de overheid om in ieder geval
na te gaan of ze zich daar mee bezig moet houden.”
Blijf om je heen kijken
Bas van Leeuwen geeft aan dat ambtenaren alert moeten zijn op wat er om hen
heen en buiten de overheidsinstantie gebeurt. Binnen een stad, binnen een wijk
en zelfs binnen een huishouden. Door alert te zijn zie je welke thema’s
belangrijk worden en kun je je hierop voorbereiden. “Uiteindelijk, wanneer je
naar de laatste 150 jaar bestuurskunde kijkt, zijn drie rollen die een
ambtenaar helpen om de maatschappij in dit soort thema’s verder te helpen: de
Bureaucraat, de Ondernemer en de Verbinder.”
- De bureaucraat, is vooral bezig met rechtmatig en zorgvuldig handelen, zorgen dat zaken transparant zijn en kloppen. Deze taken bepalen vaak het imago van de “klassieke” ambtenaar.
- De verbinder is de ambtenaar die tussen de mensen staat. Hij of zij communiceert met de mensen en luistert naar behoeftes. Deze rol zien we steeds meer verschijnen.
- De ondernemer ziet de burger als klant, streeft ernaar om doelen te halen, evalueert en herijkt om effectiever te werken.
Welke rol pak jij?
Nu is natuurlijk de vraag: welke rol pak jij, welke rol past bij jouw als
mens? En kun je rollen ook mixen? Bas: “Mixen is belangrijk. Ben je 100%
verbinder, maar ken je de regels niet die de klassieke ambtenaar wel kent, dan
wordt je werk erg lastig. Je kunt mensen namelijk stimuleren om iets te doen,
maar als er regels zijn waardoor iemand nooit een vergunning kan krijgen
daarvoor, is het verspilde energie en komt een burger nog niet verder. Een
ambtenaar van de toekomst herkent alle drie de rollen en reflecteert daarop. Die
reflectie is het allerbelangrijkst. Wat zie ik nu en hoe kan ik daarop
acteren.”
Ontdek je kracht
Om te ontdekken welke rollen jij het beste kunt oppakken, moet je weten
waar je goed in bent. Maar ook weten wat je niet zo goed kan. Hartstikke leuk
natuurlijk, maar hoe ontdek je dit, als je nog niet veel werkervaring hebt?
“Vraag mensen in je omgeving om feedback. Dit kunnen collega’s zijn, maar ook
mensen in je privéomgeving of klanten”, aldus Bas. Stel hen dan wel open vragen
en vraag door om echt tot nuttige feedback te komen. “Je kunt beter vragen ‘wat
vond je van vandaag’ in plaats van te zeggen ‘ging goed hè’. Zo bouw je ruimte
in om te reflecteren op je eigen kennis en kunde.”
Probeer nieuwe dingen uit
Bas vult nog aan: “En ken je eigen rugzak; weet wat je meegekregen hebt qua
studie en opleiding. Duik ook wat dieper in je rugzak om verborgen krachten te
ontdekken; blijf niet in het stramien hangen, maar probeer nieuwe dingen uit.
Krachten komen naar voren als je trots bent op dingen die je doet. Organiseer
vervolgens je omgeving rondom je krachten en zwaktes. Kies projecten die bij
jou passen of werk in een team zodat jouw mindere krachten gecompenseerd worden
door anderen.
Zorg dat jij klaar bent voor de toekomst en ontdek welke rol er het beste bij jou past. “Maar welke rol jij ook pakt, als ambtenaar heb je echt een bijzonder rol, omdat je iets kunt betekenen voor de maatschappij. Hier mag je trots op zijn!”
Bas van Leeuwen heeft ruim 14 jaar in diverse functies voor de gemeente Amsterdam gewerkt. Sinds februari 2020 werkt hij als MT-lid Mobiliteit & Milieu voor de provincie Zuid-Holland. Samen met Ronald Derks beschreef hij zijn visie op de overheid en ambtenaar van de toekomst in het boek ‘De ideale ambtenaar’. Met informatie en opdrachten willen hij en Ronald de 900.000 Nederlandse professionals uit de publieke sector aan het denken te zetten over de waarden die zij de maatschappij brengen. Het boek helpt je ontdekken waar jouw kracht ligt als ambtenaar.
